PROGRAM WZMACNIANIA RODZINY

  • Syntetyczna informacja o programie

    Nazwa programu: PROGRAM WZMACNIANIA RODZINY 10-14

    • Grupa/grupy odbiorców programu

      Dzieci w wieku 10-14 lat oraz ich rodzice / opiekunowie.

      Rodziny, w których nie występują trudności w komunikacji, relacji rodzic-dziecko-rodzina czy zachowania ryzykowne dzieci.

      Rodziny, w których zaburzone relacje i negatywne zachowania nastolatków rzutują na funkcjonowanie całej rodziny, stwarzając duże ryzyko podejmowania przez dzieci zachowań ryzykownych, m.in. używania  substancji psychoaktywnych.
       

    • Trenerzy programu – osoby uprawnione do szkolenia realizatorów

    Trenerami programu PWR są osoby posiadające Zaświadczenie Ośrodka Szkoleniowego MARATON, które brały udział w procesie adaptacji i wdrażania programu na terenie Polski

    O uprawnienia trenera programu PWR mogą ubiegać się osoby posiadające kwalifikacje realizatora programu PWR, które:

    - zrealizowały minimum 10 edycji programu PWR i są w stanie udokumentować ich przebieg oraz ewaluację

    - wezmą udział w superwizji 

    Lista trenerów 

    1. Katarzyna Okulicz – Kozaryn

    2. Lucyna Grochowalska

    3. Grażyna Zimak

    4. Janusz Zimak

    • Wymagany czas trwania szkolenia przygotowującego do prowadzenia programu - dla realizatorów programu

      Część teoretyczna – 16 godzin w wersji stacjonarnej realizowana w trakcie dwóch dni szkoleniowych lub 18 godzin w wersji online lub realizowana w trakcie trzech dni szkoleniowych

      Część praktyczna – realizacja zajęć warsztatowych z rodzinami we własnym środowisku zawodowym w zakresie sesji podstawowych z częstotliwością 1 x w tygodniu x 2 godziny przez okres 8 tygodni

      Nadesłanie dokumentacji potwierdzającej realizację części praktycznej (kopie list obecności i ankiet ewaluacyjnych) pozwala wystawić ostateczne Zaświadczenie MEN nadające bezterminowe uprawnienia realizatora programu PWR 10-14

      Jedyną placówką uprawnioną do realizacji szkoleń dla realizatorów programu PWR 10-14 jest Ośrodek Szkoleniowy MARATON przy Fundacji Na Rzecz Zapobiegania Narkomanii MARATON

      Dopuszczalne modyfikacje
       Brak.
       
    • Osoby przygotowane do prowadzenia programu - realizatorzy programu
      Nazwa grupy Dokument potwierdzający

      Realizatorem programu może być osoba posiadająca wykształcenie wyższe pedagogiczne, psychologiczne, psychoprofilaktycy, asystenci rodzin, socjologowie, wychowawcy, nauczyciele lub wykształcenie średnie z uprawnieniami instruktora terapii uzależnień.

      Uprawnienie ,,Realizatora programu PWR” otrzymuje osoba, która została zakwalifikowana na szkolenie i ukończyła cykl w pełnym wymiarze z wynikiem pozytywnym, tzn. ukończyła część teoretyczną szkolenia trwającą 16 godzin (w wersji stacjonarnej) lub 18 godzin (w wersji online) oraz zrealizowała część praktyczną szkolenia polegającą na przeprowadzeniu jednego cyklu zajeć warsztatowych z rodzinami w zakresie sesji podstawowych

      Zaświadczenie MEN wydane przez Ośrodek Szkoleniowy MARATON przy Fundacji Na Rzecz Zapobiegnia Narkomanii MARATON na podstawie § 18 ust. 2 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 stycznia 2012 r. w sprawie kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych (Dz. U. poz. 186).
      Dopuszczalne modyfikacje (odnoszące się do rozszerzania grupy realizatorów)
      Nazwa grupy Dokument potwierdzający
      Brak. Brak.

     

    • Wymagany czas trwania programu
      Dzieci/Młodzież Rodzice/Opiekunowie Nauczyciele/Wychowawcy

      Obowiązkowo:

      14 godzin – sesje podstawowe

      Obowiązkowo:

      14 godzin – sesje podstawowe

      		 Brak.
      Dopuszczalne modyfikacjie
      Dzieci/Młodzież Rodzice/Opiekunowie Nauczyciele/Wychowawcy

      Dobrowolnie:

      8 godzin – sesje przypominające            

      Dobrowolnie:

      8 godzin – sesje przypominające            

      		 Brak.

       

    ​

  • Grupa docelowa

    W programie mogą brać udział rodziny, w których nie występują trudności w komunikacji, relacji rodzic-dziecko-rodzina czy zachowania ryzykowne dzieci. Wówczas to uczestnictwo w programie pozwala na pogłębienie umiejętności wychowawczych rodziców, umiejętności życiowych u dzieci,  a przede wszystkim więzi w rodzinie (profilaktyka uniwersalna).  Z drugiej strony program stanowi  doskonała ofertę na poziomie profilaktyki selektywnej dla tych rodzin, w których zaistniałe zdarzenia, zaburzone relacje i negatywne zachowania nastolatków rzutują na funkcjonowanie całej rodziny, stwarzając duże ryzyko podejmowania przez dzieci zachowań ryzykownych i problemowych zwłaszcza w obszarze sięgania po środki zmieniające świadomość. W programie mogą wziąć udział dzieci w wieku 10-14 lat i ich rodzice.

  • Cele programu

    Głównym celem jest ograniczenie używania środków psychoaktywnych oraz innych zachowań problemowych w okresie dojrzewania
    Cele szczegółowe:

    • rozwijanie umiejętności wychowawczych rodziców / opiekunów i sprawowania przez nich kontroli nad dziećmi, 
    • rozwijanie umiejętności interpersonalnych i prospołecznych u dzieci i młodzieży,wzmacnianie więzi w rodzinie.

  • Założenia

    Program wzmacnia Rodziny (PWR) jest oparty na strategii edukacyjnej skierowaną do dzieci i ich rodziców, w ramach której każda z grup nabywa umiejętności życiowych i prospołecznych, a dorośli dodatkowo umiejętności wychowawczych, które w konsekwencji mają prowadzić do ograniczenia zachowań problemowych podejmowanych przez dzieci i młodzież. Pewne elementy programu to także przykład wczesnej interwencji, która wskazuje rodzicom sposoby reakcji i zachowania się w sytuacjach, gdy ich dzieci już podjęły zachowania problemowe.
    Koncepcje teoretyczne programu:
    Teoria Psychologii Indywidualnej A. Adlera, według której działania ukierunkowane są m. in. na:

    •  kształtowanie osobowości człowieka poprzez konfrontowanie indywidualnych potrzeb z wymogami środowiska (społecznymi i etycznymi),
    • zminimalizowanie poczucia niskiej wartości, które jest kompensowane dążeniem do zachowań destrukcyjnych,
    • wspieranie dzieci i młodzieży w harmonijnym rozwoju: w poczuciu uważności i równorzędności w systemie rodziny, 
    • umiejętne okazywanie miłości z wykluczeniem bezsensownego rozpieszczania. 

    Adler stawia na zmianę postaw i wzrostu niektórych umiejętności dzięki zastosowaniu takich narzędzi jak: komunikat JA, rozpoznawanie uczuć, stosowanie naturalnych i logicznych konsekwencji. Wszystkie te elementy zawarte są w PWR.
    Teoria Społecznego Uczenia się A. Bandury wskazuje na zachowania, które kształtują się i utrwalają poprzez modelowanie czyli obserwację i naśladowanie osób ważnych i atrakcyjnych, przede wszystkim rodziców, rówieśników, postaci kultury masowej. Wiele elementów tej teorii ma zastosowanie w PWR,  m. in. nauka ustalania zasad rodzinnych, stosowanie tabeli punktowej, wyciąganie bezpośrednich konsekwencji, kształtowanie pozytywnej orientacji na przyszłość, umiejętność odpierania presji rówieśniczej i poszukiwanie pozytywnych wzorców rówieśniczych.
    Program pozwala na ograniczenie poniższych czynników ryzyka:

    • w odniesieniu do rodziców: wymagające i odrzucające zachowania rodziców, słaba kontrola dziecka, zbyt surowa i nieadekwatna dyscyplina, brak dyscypliny i konsekwencji w zachowaniu rodziców, słaby przekaz na temat zasad rodzinnych. 
    • w odniesieniu do dzieci: brak pozytywnych celów, zła relacja z rodzicami / opiekunami, agresywne zachowania, negatywne wpływy rówieśnicze, brak umiejętności radzenia sobie ze stresem, słabe wyniki  w nauce.

    Wzmacniania także następujące czynniki chroniące:

    • w odniesieniu do rodziców: kształtowanie pozytywnych uczuć wobec dziecka, odpowiedni nadzór nad dzieckiem, umiejętność stawiania granic, kształtowanie postawy konsekwentnej, czytelne precyzowanie zasad domowych, oczekiwania odpowiednie do wieku i możliwości dziecka, wspierające zaangażowanie rodziny w rozwój dziecka, wyrażanie jasnych oczekiwań dotyczących używania substancji psychoaktywnych.
    • w odniesieniu do dzieci: kształtowanie pozytywnej orientacji na przyszłość, umiejętność odpierania presji rówieśniczej, umiejętność radzenia sobie z emocjami, kształtowanie empatii wobec rodziców, związek z pozytywną grupą młodzieży.

     

  • Opis programu

    Program jest realizowany w dwóch zasadniczych cyklach – sesje podstawowe i przypominające.
    Warsztaty w zakresie sesji podstawowych odbywają się w okresie 7 tygodni z częstotliwością spotkań jeden raz w tygodniu po 2 godziny. Cykl zajęć przypominających trwa 4 tygodnie i może odbyć się w okresie 3-12 miesiący od zakończenia części podstawowej.
    Program jest prowadzony metodą warsztatową w formie sesji dla rodziców, dla młodzieży i rodzinnych. Sesje dla rodziców i młodzieży odbywają się równolegle w tym samym czasie. Po ich zakończeniu rodziny wspólnie uczestniczą w sesji rodzinnej. Materiał dydaktyczny do zajęć warsztatowych to podręcznik z gotowymi scenariuszami wraz z edukacyjnym materiałem filmowym, który pozwala krok po kroku na kolejnych sesjach z rodzicami i ich dziećmi  poznać mechanizmy, metody i formy rozwiązywania problemów na przykładach typowych sytuacji rodzinnych, towarzyskich, które mają miejsce w codziennym życiu zarówno na poziomie rodziny, szkoły, jak i środowiska rówieśniczego. Nieocenionym i najważniejszym elementem programu jest wspólna praca rodziców i dzieci poprzez gry i zabawy oraz kierowaną dyskusję.  Wszyscy uczestnicy zajęć otrzymują materiały edukacyjne, nad którymi pracują w domu, doskonaląc nabyte umiejętności. W warsztatach może jednocześnie uczestniczyć maksymalnie 12 rodzin. 

    Tematyka zajęć:
    Sesje dla rodziców:

    • Miłość i granice.
    • Ustalanie zasad domowych.
    • Promowanie dobrego zachowania.
    • Wyciąganie konsekwencji.
    • Budowanie mostów.
    • Ochrona przed używaniem substancji psychoaktywnych.
    • Zapewnienie pomocy rodzinie w wyjątkowych sytuacjach.

    Sesje dla młodzieży:

    • Cele i marzenia.
    • Docenić rodziców.
    • Radzenie sobie ze stresem.
    • Przestrzeganie zasad.
    • Radzenie sobie z presją rówieśniczą.
    • Presja rówieśnicza i prawdziwi przyjaciele.
    • Prosząc innych o pomoc.

    Sesje rodzinne:

    • Wspieranie celów i marzeń.
    • Docenić członków rodziny.
    • Narady rodzinne.
    • Zrozumieć wartości rodzinne.
    • Rozwijanie komunikacji wewnątrz rodziny.
    • Rodzina a presja rówieśnicza.
    • Podsumowanie.

  • Standardy realizacji

    Szkolenie realizuje Ośrodek Szkoleniowy MARATON przy Fundacji Na Rzecz Zapobiegania Narkomanii „MARATON” na podstawie uprawnienia - Zaświadczenia Nr 26 / K / 12 wydanego przez Urząd m.st. Warszawy na podstawie art. 82 ust. 3 i 3a ustawy z dnia 7 września 1991 roku  o systemie oświaty (Dz. U z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 ze zm.)  oraz na podstawie upoważnienia Prezydenta m. st. Warszawy nr GP-0052/1413/2011 o wpisie do ewidencji szkół i placówek niepublicznych. Szkolenie prowadzą certyfikowani trenerzy Programu Wzmacniania Rodziny.
    Realizatorem programu może być osoba posiadająca wykształcenie pełne wyższe humanistyczne, pedagogiczne, psychologiczne. Z uwagi na metodykę prowadzenia zajęć w szkoleniu mogą wziąć udział tylko zespoły trzyosobowe. Szkolenie przebiega w formie warsztatowej i składa się z części teoretycznej trwającej dwa dni, oraz praktycznej – czyli przeprowadzenia jednego cyklu zajęć z rodzinami w ramach sesji podstawowych. 
    Szkolenie nadaje uprawnienie edukatora rodzinnego w zakresie Programu Wzmacniania Rodziny, które są potwierdzone stosownym zaświadczeniem. Superwizja nie stanowi obowiązkowego elementu realizacji programu, jednak każdy realizator może skorzystać z konsultacji trenerów programu. Każdy zespół prowadzący program jest objęty obowiązkiem sprawozdawczym. 
    Do realizacji warsztatów z rodzinami niezbędne są dwie sale, w których jednocześnie będą prowadzone zajęcia z rodzicami i osobno z dziećmi. W każdej z sal powinien być telewizor i odtwarzacz DVD lub komputer umożliwiający odtworzenie materiału filmowego. Dodatkowe materiały to podstawowe artykuły biurowe i papiernicze.

     

  • Dowody jakości programu

    Program Wzmacniania Rodziny jest adaptacją amerykańskiego Strengthening Families Program. Dziesięcioletnie badania ewaluacyjne przeprowadzone w Stanach Zjednoczonych udowodniły wysoką skuteczność programu: zdecydowanie mniejszą liczbę młodzieży sięgającą po środki zmieniające świadomość, mniej problemów z zachowaniem w szkole oraz znacząco mniej problemów ze zdrowiem psychicznym w życiu dorosłym osób, które w wieku 12 lat uczestniczyły w programie (depresji, fobii, zaburzeń osobowości). Natomiast uczestnictwo w warsztatach rodziców podniosło poziom umiejętności wychowawczych: umiejętne stawianie granic, określanie zasad i konsekwentne ich przestrzeganie, a także budowanie pozytywnych relacji z dzieckiem Tak wysoka skuteczność spowodowała szybką ekspansję programu w Europie, w tym także w Polsce. Pierwsze badania ewaluacyjne (2008-2009) przebiegały w formie grup fokusowych, a następnie realizacji programu w sesjach pilotażowych. Bardzo pozytywny odbiór oferty wśród rodziców i dzieci (120 osób) uczestniczących w warsztatach a także pierwszych realizatorów rozpoczęły starania o rozpowszechnienie oferty na terenie całego kraju oraz uruchomienie ogólnopolskich dwuletnich badań ewaluacyjnych w celu uzyskania rekomendacji dla Programu Wzmacniania Rodziny. 
    W badaniach wykorzystano skale i pytania dotyczące: relacji rodzic – dziecko (bliskość, złość i agresja, spójność i wsparcie), praktyk wychowawczych rodziców (monitorowanie dziecka, wprowadzanie zasad) oraz występowania zachowań problemowych u ich dziecka. Ewaluacja programu po roku od  jego realizacji w grupach eksperymentalnych (521 osób) pokazała szereg pozytywnych rezultatów.

    • w zakresie relacji rodzinnych: wzrost częstości wspólnego spędzania czasu, poprawa jakości życia rodzinnego, w tym spójności, wzajemnego wsparcia, ograniczenia złości i agresji,
    • w zakresie praktyk wychowawczych rodziców: wzrost poziomu egzekwowania zasad przez matki i ojców,
    • w zakresie zachowań problemowych dzieci: zaprzestanie używania różnych substancji (papierosów, alkoholu, marihuany.)

    Dodatkowo uczestnicy warsztatów mogli dokonać subiektywnej oceny programu:

    • 86% rodziców i 76% dzieci było zadowolonych i bardzo zadowolonych z udziału w zajęciach, 
    • 86% rodziców i 65% dzieci poleciłoby ten program innym
    • 73% rodziców i 51 5 dzieci chciałoby jeszcze raz wziąć udział w podobnych zajęciach

    Program umożliwia także dokonanie bieżącej oceny realizacji procesu i jego wyników wśród uczestników warsztatów dzięki zawartym w podręczniku ankietom ewaluacyjnym. 

    Źródło: Piotrkowska G. , Program Wzmacniania Rodziny, (w:) Rekomendowane programy profilaktyki uzależnień, Fundacja Praesterno, Warszawa, 2016

  • Więcej informacji na temat programu

    Program, jego skuteczność oraz refleksje realizatorów i uczestników zajęć zostały opisane w poniższych artykułach:

    • Kocoń K., Okulicz-Kozaryn K., Ewaluacja Programu Wzmacnia Rodziny, „Serwis Informacyjny Narkomania” nr 3, 2011.
    • Okulicz-Kozaryn K., Dorożko L.,  Adaptacja programu profilaktyki alkoholowej dla nastolatków w wieku 10-14 lat i ich rodziców (w:) Promocja zdrowia psychicznego - badania i działania w Polsce, Instytut Psychiatrii i Neurologii, Warszawa  2008. 
    • Okulicz-Kozaryn K., Kocoń K., Ewaluacja Programu Wzmacniania Rodziny , "Serwis Informacyjny NARKOMANIA" nr 3,  2011.
    • Piotrkowska G., Program Wzmacniania Rodziny, „Meritum”  nr 2,  2011 
    • Piotrkowska G., Program Wzmacniania Rodziny,  „Terapia Uzależnienia i Współuzależnienia”   nr 5, 2011.
    • Piotrkowska G., Program Wzmacniania Rodziny,  „Remedium” nr 10, 2015.
    • Rustecka - Krawczyk A., Program Wzmacniania Rodziny, „Remedium” nr 12, 2009.