W Polsce nazwy RCT często używa się zamiennie z określeniem schemat eksperymentalny. Schemat eksperymentalny umożliwia najbardziej rzetelne formułowanie wniosków na temat skuteczności badanych oddziaływań.
Schemat eksperymentalny zakłada:
- losowy dobór osób (respondentów) do grup: grupy eksperymentalnej, którą tworzą uczestnicy programu i grupy porównawczej (nazywanej również grupą kontrolną ), w skład której wchodzą osoby, nie biorące udziału w programie, ale dobrane jednak tak, by pod każdym istotnym względem grupa ta była jak najbardziej podobna do grupy eksperymentalnej,
- przynajmniej dwukrotne badanie respondentów z obu grup (kontrolnej i eksperymentalnej): (1) pretest – pomiar przed rozpoczęciem realizacji programu (terapii, interwencji, programu profilaktycznego) i (2) posttest – pomiar po jego zakończeniu (mierzenie efektów programu bezpośrednich, nieodroczonych w czasie),
- kolejne pomiary (follow up), dokonywane z coraz większym odroczeniem od zakończenia oddziaływań, które pozwalają oszacować długoterminowe (odroczone w czasie) efekty programu.
