W świetle teorii rozwoju psychospołecznego Eriksona jednostka przechodzi przez kolejne etapy rozwoju, na których musi rozwiązywać właściwe dla nich kryzysy. Zwieńczeniem tego procesu jest osiągnięcie dojrzałej tożsamości. Kryzysy wiążą się z godzeniem własnych pragnień i potrzeb z normatywnymi wymaganiami jej otoczenia społecznego. W związku z tym, że zwykle są one postrzegane jako antagonistyczne, generuje to napięcie. Dopiero wykształcenie adekwatnych kompetencji pozwoli na rozwiązanie powstałego kryzysu i przejście do następnego etapu rozwojowego.
W całym cyklu życia każdy człowiek przechodzi przez osiem etapów (stadiów) rozwoju: 1) niemowlęctwo: do 1 roku życia 2) wczesne dzieciństwo: 2-3 rok życia, 3) wiek zabawy: 4-5 rok życia, 4) wiek szkolny: 6-12 rok życia, 5) dorastanie (adolescencja): 13-22 lat, 6) wczesna dorosłość: 23-34 lata, 7) średnia dorosłość: 35-60 lat, 8) późna dorosłość: powyżej 61 roku życia.
Centralne miejsce rozwoju zajmuje okres dorastania, któremu towarzyszy kryzys tożsamości. W tym okresie konstytuuje się dojrzała struktura tożsamości, która syntetyzuje efekty wcześniejszych etapów rozwoju. To czas, kiedy młody poszukuje odpowiedzi na pytanie „kim jestem” i „dokąd zmierzam”. Chcąc stać się samodzielną i autonomiczną jednostką musi oddzielić się od świata swoich rodziców/opiekunów. Kwestionowanie czy wręcz atakowanie wartości i ideałów świata dorosłych pomaga nastolatkowi w odseparowaniu się od rodziców i zbudowaniu własnej odrębności i samodzielności. Towarzyszy temu wiele trudnych emocji, jak niepokój, poczucie niestabilności, poczucie straty czy lęk, a także nierzadko niedowartościowanie siebie i poczucie niepewności, które może być w różny sposób maskowane, np. poprzez demonstrowanie swojej siły.
Wskazania na profilaktyki
Teoria ta zwraca uwagę na to, że:
- każde stadium rozwojowe przyczynia się do rozwijania osobowości,
- niepowodzenia w wypełnianiu z sukcesem kolejnych zadań rozwojowych wpływają na niekonstruktywne sposoby rozwiązywania kryzysów w etapach następnych, co wiąże się z zwiększonym ryzykiem rozwoju zachowań problemowych.