W trakcie realizacji program jest dwukrotnie poddawany ewaluacji procesu. Oceniana jest adekwatność działań służących osiąganiu celów w kontekście uwarunkowań pojawiających się w poszczególnych miastach i szkołach. Ewaluacja dotyczy liczby uczestników, frekwencji na zajęciach, problemów zauważanych przez realizatorów w trakcie prowadzenia programu (ewaluacja mid-term) a po zakończeniu działań – satysfakcji uczestników (uczniów i wychowawców) z udziału w programie, oceny realizatorów, oceny trudności w realizacji. Gromadzeniu danych formalnych służą: arkusz ewaluacji procesu (wypełniany przez obsługę administracyjną programu), ankiety audytoryjne dla uczniów, kwestionariusze dla wychowawców i pedagogów.
Ewaluacja procesu pokazała, że jest on efektywny. 82% uczniów uczestniczących w co najmniej 75% aktywności związanych z programem, z czego zadowolenie z uczestnictwa deklarowało 94% uczniów. Wynik ten udało się osiągnąć m.in. dzięki atrakcyjnej formie zajęć, dużemu zaangażowaniu prowadzących – ich zainteresowaniu problemami uczestników, co, jak wynika z relacji wychowawców dzieci potrafiły docenić . We wszystkich klasach sekwencja zajęć została wykonana zgodnie z planem, z uwzględnieniem aktywności wychowawców została zachowana, co świadczy o wysokiej dyscyplinie realizatorów i pozwala na wysoką ocenę efektywności współpracy zespołu realizatorów z wychowawcami. Najsłabszy wynik osiągnięto w zakresie zaangażowania rodziców. Jak wynika z relacji wychowawców – rodzice nie zawsze wywiązywali się z terminowej realizacji zadań wykonywanych wspólnie z dziećmi. Dlatego też w kolejnych edycjach planowane jest wprowadzenie dodatkowych procedur wzmacniających poziom kontroli działań skierowanych do rodziców.
Ewaluacja wyników zrealizowana w roku szkolnym 2011/2012 przeprowadzona została według schematu quasi-eksperymentalnego, z grupą eksperymentalną i kontrolną. Etap pretestowy wykonano przed rozpoczęciem realizacji programu, etap posttestowy miesiąc po zakończeniu realizacji programu. Badano uczniów klas II i III szkoły podstawowej N=638 (320 – grupa eksperymentalna, 318 – grupa kontrolna), rodziców uczniów N=138 (78 – grupa eksperymentalna, 60 – grupa kontrolna) oraz wychowawców N=39 (19 – grupa eksperymentalna, 20 – grupa kontrolna). Wykorzystano pakiet narzędzi badawczych: TEIQue-csf, test rysunkowy „Moja klasa”, „Kwestionariusz badania postaw rodzicielskich” M. Ziemskiej, autorski kwestionariusz „Moja klasa”, scenariusz wywiadu grupowego. Ewaluacja przeprowadzona została przez eksperta zewnętrznego (wyniki wykorzystano w pracy akademickiej).
Wśród uczniów, którzy uczestniczyli w programie stwierdzono istotny wzrost (p<0,05) poziomu umiejętności życiowych (przy porównywalnym ich poziomie wyjściowym w grupie eksperymentalnej i kontrolnej). Grupa kontrolna i eksperymentalna nie różniły się w sposób istotny w zakresie stylów wychowawczych dominujących w domach rodzinnych uczestników badania.
Uzyskane wyniki wskazują na wzmocnienie pełnej gamy czynników chroniących, pozytywnie korelujących z poczuciem koherencji oraz poziomem inteligencji emocjonalnej, zrównoważeniem, poczuciem własnej wartości, adaptacyjnością sposobów radzenia sobie w sytuacjach trudnych, umiejętnościami społecznymi. Oprócz pozytywnych efektów w zakresie funkcjonowania emocjonalnego zidentyfikowano także wzrost refleksyjności i mniejszą podatność na negatywne presje grupowe. Wśród dzieci, które systematycznie brały udział w programie wzrosła liczba (przeciętnie o 25%), które miały wgląd we własne emocje, przejawiały wytrwałość w dążeniu do celu, motywację osiągnięć, zaufanie. Zmniejszył się natomiast liczba (o 43%) dzieci przejawiających zachowania gwałtowne.
Badania jakościowe przeprowadzone wśród uczniów ujawniły większą empatię oraz większą zdolność rozumienia złożonych sytuacji społecznych wśród uczniów, którzy uczestniczyli w programie. Zastosowane metody rysunkowe ujawniły wzrost poczucia przynależności do grupy, wzrost jej integracji, orientacji wokół wspólnych wartości. Dzieci stały się bardziej uważnymi obserwatorami otoczenia społecznego, gotowymi do rozpoznawania problemów innych i skłonnymi do interweniowania.
Powyższe wyniki potwierdzają badania przeprowadzone wśród wychowawców – w przypadku uczniów uczestniczących w programie istotnie częściej pojawiały się aktywności prospołeczne, rzadziej natomiast – zachowania przemocowe, co wskazuje na silne oddziaływanie programu także na poziomie behawioralnym. Wychowawcy z klas objętych programem wykazywali wyższą wiedzę i świadomość z zakresu profilaktyki środowiskowej, a także byli świadomi znaczenia własnej roli w profilaktyce problemów społecznych i animowaniu aktywności lokalnej społeczności. Jako pozytywny rezultat programu wychowawcy podkreślali również wzrost ilości konstruktywnych kontaktów pomiędzy szkołą a rodzicami.
Źródło: Kowalewicz T., Program Profilaktyczno Wychowawczy Epsilon (w:) Rekomendowane programy profilaktyki uzależnień, Fundacja Praesterno, Warszawa, 2016