Podstawy teoretyczne programu Debata opierają się na koncepcji substancji torujących drogę (Kandel, 1992), która opisuje następujące po sobie fazy używania substancji psychoaktywnych przez młodzież. Pierwszymi i najbardziej dostępnymi substancjami psychoaktywnymi, po które sięgają nastolatkowie są napoje alkoholowe (głównie piwo). Większość młodych osób poprzestaje na tym, jednak część z nich w sposób fazowy sięga po następne substancje. Stąd program jest nastawiony przede wszystkim na opóźnienie inicjacji alkoholowej wśród nastolatków, co ma ich chronić przed negatywnymi konsekwencjami picia alkoholu i rozwojem innych zachowań ryzykownych. Autorzy programu odwołują się też do teorii uzasadnionego działania (Ajzen, Fishbein, 1980). W myśl tej teorii czynnikiem ryzyka używania substancji psychoaktywnych jest przekonanie o znacznym ich rozpowszechnieniu i dużym stopniu społecznej akceptacji dla tego typu zachowania. Zgodnie z ww. założeniami teoretycznymi oraz teorią czynników ryzyka i chroniących (Hawkins, i wsp. 1992) w programie Debata wzmacniane są następujące czynniki chroniące: kontakt z dorosłym mentorem prezentującym poparcie dla postawy abstynencji, akceptacja dla szkoły jako środowiska promującego zdrowy styl życia, moralne aspekty trzeźwości. Ponadto modyfikowane są błędne przekonania normatywne na temat alkoholu.
W programie wykorzystane są następujące strategie profilaktyczne:
- kształtowanie i wzmacnianie norm przeciwnych piciu alkoholu przez dzieci i młodzież
- konfrontowania cenionych wartości z ryzykownymi zachowaniami
- przekazywanie wiedzy na temat konsekwencji zachowań
- „osobiste postanowienie” (bez finalizacji w toku zajęć).
Ponadto program nawiązuje do teorii reaktancji (teorii oporu psychologicznego), by uwzględnić w programie znaczenie prawa do podejmowaniu samodzielnych decyzji o abstynencji.
Bibliografia:
- Ajzen I., Fishbein M. Understanding attitudes and predicting social behavior, Prentice-Hall, Englewood-Cliffs N.J. 1980.
- Hawkins, D. J., Catalano, R.F., Miller, J.Y., Risk and Protective Factors for Alcohol and Other Drug Problems in Adolescence and Early Adulthood: Implications for Substance Abuse Preventio,. “Psychological Bulletin”, 112 (1), 64-105, 1992
- Kandel D., Yamaguchi K., Chen K., Stages of progression in drug involvement from adolescence to adulthood: Further evidence for the Gateway Theory, “Journal of Studies on Alcohol”, 53, 1992, s. 447-457.