Ewaluacja procesu
W latach 1993-2015 na podstawie informacji zebranych w ramach ewaluacji procesu dokonano 5 aktualizacji programu Spójrz inaczej. Były to m.in.: wprowadzenie bardziej atrakcyjnych i zrozumiałych dla dzieci form i metod prowadzenia zajęć oraz nowych ilustracji i rysunków, zmiana kolejności zajęć oraz bloków programowych, dodanie lub wymiana niektórych scenariuszy, udoskonalenie podręcznika (nowe ilustracje i rysunki, wskazówki metodyczne i materiały merytoryczne dla realizatorów) a także zmiany w przebiegu szkolenia – początkowo zmiany organizacyjne, które umożliwiły bardziej praktyczny charakter szkolenia, a ostatnio skrócenie szkolenia o 5 godz.
Ewaluacja wyników
M. Deptuła (1997)
Schemat badań: quasi-eksperymentalny z pięcioma pomiarami: 1/ pomiar w I klasie przed rozpoczęciem oddziaływań, 2/ pod koniec klasy II, 3/ pod koniec klasy III po zrealizowaniu programu, 4/ w IV klasie w rok po zakończeniu programu, 5/ w V klasie, dwa lata po zakończeniu programu
Techniki i narzędzia badawcze: technika „Plebiscyt życzliwości i niechęci” w wersji zakładającej ustosunkowanie się dzieci do wszystkich uczniów w danej klasie na skali 5-stopniowej. Analizowano zmiany w zakresie stosunku emocjonalnego rówieśników do dziecka (popularność w grupie) oraz stosunku emocjonalnego dziecka do rówieśników. Badano także opinie dzieci oraz opinie rodziców i nauczycieli realizujących zajęcia o programie za pomocą pytania otwartego.
Wyniki ewaluacji wskazują, że w trzech klasach, które brały udział w zajęciach Spójrz inaczej między pierwszą i trzecią klasą, istotnie zmniejszył się odsetek dzieci odrzucanych przez rówieśników i izolowanych. W 2 klasach (spośród 3) nastąpiło istotne polepszenie stosunku emocjonalnego dzieci do swoich kolegów i koleżanek w klasie. Dzieci stały się bardziej tolerancyjne dla innych uczniów, ponieważ pozycja na skali popularności w klasie po trzech latach realizacji programu nie wiązała się z wynikami w nauce.
K. Ostaszewski (2003)
Schemat badań: quasi-eksperymentalny z dwoma pomiarami: 1/ pomiar w I klasie, 2/ drugi pomiar w III klasie po zakończeniu programu,
Wielkość grupy badanej: 10 klas w grupie eksperymentalnej (szkoły w Starachowicach w których realizowano program), 10 klas w grupie porównawczej (szkoły w Skarżysku-Kamiennej). W analizach podłużnych uwzględniono 313 uczniów (128 z grupy eksperymentalnej i 185 z porównawczej).
Techniki i narzędzia badawcze: (1) obserwacja zachowań uczniów prowadzona przez nauczycieli (karta obserwacji zachowań ucznia), (2) socjometria oparta na pozytywnych wyborach, pytanie: „z kim chciałbyś siedzieć w jednej ławce?”, (3) technika projekcyjna „narysuj i napisz”
Obserwacje nauczycieli-realizatorów wykazały lepsze przystosowanie dzieci uczestniczących w programie do wymagań szkolnych, większą otwartość uczniów i gotowość do współpracy z kolegami/koleżankami oraz korzystną tendencje (zmniejszanie się) częstości zachowań problemowych w klasie (bójki, skarżenie itp.), jednak te zmiany nie przekroczyły progu istotności statystycznej. Na podstawie techniki socjometrii nie stwierdzono znaczących różnic w zakresie popularności dzieci w grupie.
Na podstawie wyników techniki projekcyjnej „narysuj i napisz” u uczestników programu stwierdzono korzystne zmiany w wiedzy dotyczącej zachowań służących zdrowiu. W „obrazie zdrowia” spostrzeganego przez dzieci – uczestników programu więcej było elementów zgodnych ze wskazaniami współczesnej promocji zdrowia, np. związanych z odżywianiem się, aktywnością ruchową i sportową, a mniej przyjmowania lekarstw i opieki lekarskiej, która tradycyjnie wiąże się z utratą lub pogorszeniem zdrowia. Program wpłynął również na poszerzenie wiedzy o substancjach chemicznych mogących stanowić zagrożenie dla zdrowia.
Misiuk, (2015)
Schemat badań: quasi-eksperymentalny. Porównywano zmiany zachodzące u 4 grup dzieci: 1. grupa uczestniczyła w zajęciach wg programu Spójrz inaczej i jednocześnie w zajęciach prowadzonych metodą projektów badawczych Badam, poznaję, doświadczam (MPSI), 2. grupa uczestniczyła w zajęciach wg programu Spójrz inaczej (SI), 3. grupa uczestniczyła tylko w zajęciach metodą projektów badawczych (MP), 4. nie miała żadnych dodatkowych wspólnych dla klasy zajęć (BDZ). Wykonano dwa pomiary. Pierwszy na początku klasy I, przed rozpoczęciem oddziaływań, i drugi – pod koniec klasy II po zakończeniu oddziaływań.
Techniki i narzędzia badawcze: „Plebiscyt życzliwości i niechęci” w wersji dla małych dzieci badający stosunek emocjonalny dziecka do wszystkich koleżanek i kolegów w klasie.
Wyniki uzyskanych badań wskazują, że dzieci uczestniczące w zajęciach prowadzonych na podstawie programu Spójrz inaczej zajmują bardziej korzystną pozycję w klasie szkolnej mierzoną „Plebiscytem życzliwości i niechęci”. Dzieci postrzegają siebie wzajemnie bardziej przychylnie, są do siebie bardziej przyjaźnie nastawione, co stwarza im lepsze możliwości rozwoju i trenowania własnych kompetencji.
Źródło: Kołodziejczyk A., Spójrz Inaczej (w:) Rekomendowane programy profilaktyki uzależnień, Fundacja Praesterno, Warszawa, 2016