SZKOŁA DLA RODZICÓW I WYCHOWAWCÓW

Nazwa programu: SZKOŁA DLA RODZICÓW I WYCHOWAWCÓW

Dopuszczalne modyfikacje (odnoszące się do rozszerzania grupy realizatorów)

Dopuszczalne modyfikacjie

Program został oceniony jako spełniający standardy poziomu II

DOBRA PRAKTYKA

Program Szkoła dla Rodziców i Wychowawców jest kierowany do rodziców i wychowawców oraz profesjonalistów, którzy pracują z rodzicami i chcą przeciwdziałać zachowaniom problemowym dzieci i młodzieży.

Program ma na celu zwiększenie umiejętności wychowawczych beneficjentów oraz zmianę postaw wychowawczych rodziców/ wychowawców na takie, które by zapobiegały lub minimalizowały wystąpienie zachowań problemowych/ryzykownych dzieci młodzieży.

Program Szkoła dla Rodziców i Wychowawców opiera się na teorii systemowego ujęcia rodziny i podstawach psychologii komunikacji interpersonalnej. System rodzinny charakteryzuje się między innymi ważną cechą – cyrkularnością, która oznacza, że relacje międzyludzkie nigdy nie są jednostronne, a zachowanie jednej osoby ma wpływ na cały rodzinny układ. W konsekwencji rodzina jest strukturą niesprowadzalną do sumy poszczególnych części, tj. członków rodziny, lecz stanowi dynamiczny system kształtowany przez wzajemne interakcje (de Barbaro, 1999). Sposób pełnienia przez rodzinę funkcji wychowawczych oraz wynikające z tego skutki oddziaływań na dziecko zależą w znacznej mierze od postaw ojca i matki w stosunku do dziecka (Rembowski, 1972). Program kładzie nacisk na poznanie dynamiki relacji międzyludzkich i świadomości intencji, kształtowanie umiejętności komunikowania się i dialogowego traktowania dziecka, kształtowanie postaw rodzicielskich opartych na miłości i akceptacji, szacunku do siebie, poszanowania innych oraz stawianie jasnych wymagań i granic – rodzicielstwa dojrzałego, odpowiedzialnego i satysfakcjonującego wszystkich członków rodziny. Szkoła dla Rodziców i Wychowawców wykorzystuje również podstawy teorii pedagogicznej „wychowania bez porażek” Thomasa Gordona (Gordon, 1991), promując ideę wychowania opartego na tworzeniu prawidłowych relacji rodziców z dziećmi, a narzędziem do ich budowania jest „sposób bycia w kontakcie z inną osobą”. 
Program wzmacnia podstawowy czynnik chroniący dzieci przed zachowaniami ryzykownymi/problemowymi (np. agresją i przemocą, przedwczesną inicjacją seksualną, zażywaniem substancji psychoaktywnych) jakim jest silna więź emocjonalna z rodzicami (Hawkins,1992) Zakłada  on także niwelowanie czynnika ryzyka – nieprawidłowych postaw wychowawczych rodziców (zwłaszcza nieumiejętność okazania dziecku miłości i stawiania mu odpowiednich wymagań). Mottem programu jest „Wychowywać to kochać i wymagać”.
Bibliografia:
De Barbaro B., (red.) Wprowadzenie do systemowego rozumienia rodziny, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków  1999.
Gordon T., Wychowanie bez porażek, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 2002.
Hawkins J, Catalano R, Miller J. Risk and protective factors for alcohol and other drug problems in adolescence and early adulthood: Implications for substance abuse prevention, ”Psychological Bulletin”,1992, 112,  1 s. 64–105. 
Rembowski J., Z problematyki postaw rodzicielskich, „Psychologia Wychowawcza” nr 3, 1972.

Program Szkoła dla Rodziców i Wychowawców jest realizowany w formie 10 warsztatów psychologicznych (40 godzin dydaktycznych). Liczebność grupy wynosi na ogół 10 – 15 osób. Zajęcia zawierają krótkie omówienia tematów, a przede wszystkim ćwiczenia (np. dramy), debaty, odwołania do doświadczeń z własnego dzieciństwa. Cennym elementem edukującym jest również wymiana doświadczeń rodzicielskich między uczestnikami oraz tzw. praca domowa, czyli praktyczne zastosowanie w domu, w relacji z dzieckiem, nabytych w trakcie zajęć umiejętności. 
Program  składa się z trzech części tematycznych: 
Cześć I dotyczy relacji dorosły – dziecko.
Tematyka zajęć obejmuje: naukę umiejętności rozpoznawania i rozmawiania o uczuciach, stawiania jasnych granic i wymagań, zachęcania dzieci do współpracy, wspierania samodzielności dzieci czy rozwiązywania problemów i konfliktów. Kolejne tematy pozwalają poznać sposoby uczenia dzieci samodyscypliny, uwalnianie od grania ról 
i niekorzystnego etykietowania oraz wzmacnianie ich poczucia własnej wartości. W tym podstawowym module uczestnicy poszerzają świadomość własnych celów wychowywania.
Część I jest modułem bazowym, podstawowym. Ukończenie tej części jest warunkiem uczestniczenia w części II lub III. 
Część II uczy budowania relacji między dziećmi (rodzeństwem)
Tematyka zajęć obejmuje: naukę radzenia sobie z trudnymi uczuciami dzieci (np. zazdrością między rodzeństwem) i sposobów interwencji w sytuacjach kłótni i konfliktów między dziećmi. Rodzice doskonalą umiejętności wzbudzania ducha współpracy zamiast rywalizacji, unikania porównywania rodzeństwa.
Część III jest skierowana do rodziców i wychowawców nastolatków
Zajęcia poszerzają wiedzę rodziców w zakresie etapów rozwoju emocjonalno – społecznego nastolatka oraz potrzeb i problemów wieku dorastania (m.in. potrzeba akceptacji i decydowania o sobie). Rodzice dowiadują się, jak towarzyszyć nastolatkowi w kryzysie adolescencyjnym, jak zapobiegać zachowaniom ryzykownym młodzieży. 
Uczestnicząc w programie rodzice / wychowawcy dowiadują się i uczą, jak wykorzystywać w rodzicielskiej/wychowawczej praktyce własne możliwości, których wcześniej nie dostrzegali. Proces ten często wymaga od uczestników warsztatów wewnętrznego przeżycia treści zajęć oraz otwarcia się na inne osoby w grupie. 
Program zawiera materiały edukacyjne dla realizatorów:

Dla rodziców/wychowawców uczestniczących w zajęciach zalecane są publikacje A. Faber, E. Mazlish m.in. Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały. Jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły, Media Rodzina, Poznań 2006.

Program Szkoła dla Rodziców i Wychowawców jest wdrażany kaskadowo: uprawnieni edukatorzy programu (osoby, które ukończyły kurs kwalifikacyjny dla edukatorów – 300 godz. + 80 godzin praktyki pod superwizją) szkolą specjalistów – realizatorów, prowadząc dla nich 40-godzinne warsztaty, dla każdej części Programu oddzielnie. Tematy i sposób prowadzenia szkoleń dla realizatorów są zbliżone do sposobu pracy z grupami rodziców/wychowawców. Wszystkie aktywności są omawiane z meta-poziomu (analiza znaczenia poszczególnych elementów dla całego procesu realizacji działań i celów programu). Omawiana jest specyfika pracy z grupą oraz sytuacje trudne, jakie mogą wystąpić podczas zajęć z dorosłymi i sposoby rozwiązywania takich problemów. Realizatorami mogą zostać psychologowie i pedagodzy, z dużym doświadczeniem w prowadzeniu zajęć psychoedukacyjnych z grupą dorosłych, mający przynajmniej minimum przygotowania terapeutycznego (ukończyli np. socjoterapię). Edukatorzy prowadzą również superwizje dla realizatorów.
Realizatorami są wyłącznie osoby, które ukończyły szkolenie pt. Szkoła dla Rodziców i Wychowawców (do 2010 roku organizowane przez Centrum Metodycznym Pomocy Psychologiczno – Pedagogicznej, a w latach 2010 – 2013 przez Ośrodek Rozwoju Edukacji lub rekomendowanych edukatorów). 
Realizatorzy prowadzą warsztaty dla rodziców / wychowawców, rozpoczynając od części I– podstawowej. Każdy moduł warsztatów (trzy części programu) trwa 40 godzin dydaktycznych dla jednej grupy. 
Kontakt z realizatorem można uzyskać korzystając z danych zawartych w Bazie realizatorów rekomendowanych przez ORE: http://www.ore.edu.pl/programy-i-projekty-98419/szkoa-dla-rodzicow-i-wychowawcow/realizatorzy. 
Program Szkoła dla Rodziców i Wychowawców jest koordynowany i monitorowany przez koordynatora krajowego w Ośrodku Rozwoju Edukacji. O jakość programu dbają również koordynatorzy regionalni, wyłonieni spośród edukatorów. Koordynatorzy są uprawnieni do szkolenia realizatorów i prowadzenie konsultacji, ewaluacji zewnętrznej oraz grup wsparcia dla realizatorów.
Do zadań koordynatorów należy: 

Wymagania lokalowe: sala szkoleniowa dla grupy 10 – 15 osób, dostępna raz w tygodniu,
przez 3 godziny zegarowe (łącznie 10 tygodni), krzesła, tablica flipchart, papier i pisaki.

Program Szkoła dla Rodziców i Wychowawców jest realizowany od 1999 roku i od tego czasu jest prowadzona systematyczna ewaluacja procesu, która dotyczy: liczby uczestników, ich satysfakcji z udziału w zajęciach oraz kompetencji realizatorów. Dane są zbierane za pośrednictwem: 

Ankiety od uczestników zajęć zbierają realizatorzy programu, którzy następnie przesyłają je wraz z wypełnionymi przez siebie arkuszami do koordynatorów regionalnych. Analiza wszystkich danych liczbowych prowadzona jest w Ośrodku Rozwoju Edukacji, na jej podstawie koordynator krajowy przygotowuje sprawozdanie roczne, zamieszczane na stronie internetowej programu w ORE.

Dwukrotnie została przeprowadzona ewaluacja formatywna: 
2002 rok – celem badań ewaluacyjnych było poznanie opinii uczestników zajęć na temat wpływu warsztatów na ich postawy wychowawcze; kompetencje interpersonalne; relacje z dziećmi i innymi osobami bliskimi oraz ich oceny sposobu prowadzenia warsztatów. Ewaluacja miała charakter jakościowy – wywiad grupowy z udziałem 10 kobiet, uczestniczących w organizowanych w Warszawie zajęciach Szkoły w 2001 roku.
2007 rok – celem badań ewaluacyjnych było poznanie opinii uczestników na temat przydatności zajęć oraz oceny ich realizacji. Informacje były zbierane metodą ankiety audytoryjne na zakończenie zajęć (1 824 respondentów) oraz wywiadów telefonicznych, z losową próbą absolwentów Szkoły (571 respondentów).

W latach 2007-2008 przeprowadzona została ewaluacja wyników, według schematu: pretest – posttest 1 (bezpośrednio po zakończeniu zajęć) oraz – posttest 2 (rok po zakończeniu zajęć). wynik tej ewaluacji wskazuje, że udział w zajęciach wiązał się ze zmianą w deklarowanych przez respondentów postawach wychowawczych, a zmiana ta była zgodna z przesłaniem Szkoły i dotyczyła takich obszarów jak: stosowanie kar cielesnych, budowanie podmiotowej relacji z dzieckiem (respektowanie autonomii), budowanie autorytetu, odpowiedzialność za dziecko, akceptowanie uczuć dziecka oraz stosowanie pochwał.

Źródło: Macander D., Szkoła dla Rodziców i Wychowawców, (w:) Rekomendowane programy profilaktyki uzależnień, Fundacja Praesterno, Warszawa, 2016

Program Szkoła dla Rodziców i Wychowawców, autorstwa Joanny Sakowskiej, koordynuje na poziomie ogólnopolskim Ośrodek Rozwoju Edukacji (ORE) z Warszawy. 
Informacje o programie Szkoła dla Rodziców i Wychowawców można znaleźć na stronie internetowej Ośrodka Rozwoju Edukacji: http://www.ore.edu.pl/programy-i-projekty-98419/szkoa-dla-rodzicow-i-wychowawcow/o-programie 
Dostępne są również liczne publikacje:

Ośrodek Rozwoju Edukacji 
Aleje Ujazdowskie 28,  00-478 Warszawa
tel. (22) 570 83 48