Kluczową rolę w tych programach odgrywa rozwijanie u młodzieży umiejętności życiowych, które odpowiadają za poprawną realizację zadań rozwojowych okresu dorastania. Do tych umiejętności zalicza się m.in. adekwatną samoświadomość, panowanie na emocjami, określanie celów, umiejętność przyjmowania perspektywy innych ludzi, umiejętność podejmowania odpowiedzialnych decyzji i wyborów. Istotnym elementem edukacji profilaktycznej jest wzmacnianie u młodzieży odporności na negatywne wpływy społeczne. W tym stosowane są techniki osłabiania subiektywnych norm akceptujących przyjmowanie substancji psychoaktywnych, korygowania nieprawdziwych przekonań na temat rozpowszechnienia używania substancji psychoaktywnych wśród rówieśników, a także prowadzone są treningi umiejętności asertywnego odmawiania w sytuacjach ryzykownych propozycji rówieśników.
Kluczowe składniki programów edukacji normatywnej i rozwijania umiejętności życiowych młodzieży
Dobre wyniki są związane z następującą charakterystyką tych programów:
- oparte są na interaktywnej metodyce edukacji,
- przyjmują postać cyklu kilkunastu zajęć (zwykle 10-15 zajęć) realizowanych przynajmniej raz w tygodniu,
- przewidują krótkie cykle zajęć uzupełniających w kolejnych kliku latach edukacji,
- realizowane są przez przeszklonych nauczycieli, niekiedy przy udziale przeszkolonych liderów młodzieżowych,
- tworzą sytuacje edukacyjne do praktykowania i rozwijania umiejętności życiowych, w szczególności umiejętności radzenia sobie z trudnymi sytuacjami i stresem, podejmowania decyzji, radzenia sobie z negatywnymi wpływami społecznymi prowokującymi do używania substancji psychoaktywnych,
- zwiększają wiedzę dotyczącą bezpośrednich konsekwencji używania substancji psychoaktywnych i poszerzają świadomość ryzyka z tym związanego,
- korygują niewłaściwe przekonania normatywne dotyczące używania substancji psychoaktywnych oraz oczekiwania młodzieży dotyczące skutków ich używania.
Antyskladniki programów edukacji normatywnej i rozwijania umiejętności życiowych:
- oparte na tradycyjnych metodach edukacji typu wykład lub pogadanka,
- oparte na strategii informacyjnej, której celem jest wzbudzanie lęku przed konsekwencjami używania substancji psychoaktywnych,
- oparte na zajęciach bez z góry założonej struktury, realizowanych poprzez swobodny dialog realizatora z uczestnikami,
- oparte na moralizowaniu i przestrogach dla młodzieży,
- zorientowane tylko na zarządzanie emocjami i podnoszenie poczucia własnej wartości u odbiorców programu,
- wykorzystujące pracowników policji do realizacji tego typu programu np. w szkołach.