Adolescencja, po względnie stabilnym okresie dzieciństwa, znacznie zwiększa ekspozycję młodego człowieka na różnorodne formy ryzyka. We wczesnym okresie adolescencji (od ok. 11 r.ż do 15 r.ż) organizm młodego człowieka uzyskuje stopniowo zdolność do dawania nowego życia. W tym czasie procesy biologicznego dojrzewania stymulują potrzebę doznań i skłonność do podejmowania ryzyka. Częstym źródłem konfliktów w tym okresie życia są relacje z rodzicami i innymi dorosłymi opiekunami, m.in. sprzeczności między potrzebą kontroli ze strony rodziców i potrzebą niezależności u dorastających.
W drugim etapie adolescencji (od 16 r.ż.) następuje rozwój struktur mózgowych i zdobywanie doświadczeń odpowiadających za kształtowanie się kompetencji osobistych i społecznych. Stają się one podstawą do świadomego kształtowania własnego życia w kolejnych etapach rozwoju. Poważnym źródłem wewnętrznych konfliktów w drugiej fazie dojrzewania jest trudny proces dokonywania wyborów między alternatywnymi wartościami i drogami życiowymi, czyli tzw. kryzys tożsamości.
Fazowy przebieg procesów adolescencji, w którym dojrzewanie biologiczne o kilka lat wyprzedza dojrzewanie psychospołeczne jednostki, jest źródłem znacznego ryzyka rozwojowego. Dysharmonia rozwojowa w naturalny sposób zwiększa ekspozycję na różne formy ryzyka, w tym eksperymenty z substancjami psychoaktywnymi, seksem, władzą rodzicielską i innymi przejawami formalnych autorytetów włączając w to szkołę, przepisy prawa karnego i obyczajowego. Skuteczne strategie i programy profilaktyczne dla ogółu adolescentów w okresie szkolnym (profilaktyka uniwersalna) biorą więc pod uwagę ww. zagrożenia rozwojowe. Są to przede wszystkim:
- programy edukacji normatywnej i rozwijania umiejętności życiowych młodzieży,
- polityka kształtowania kultury szkoły sprzyjającej zdrowiu i bezpieczeństwu uczniów.
Niektórzy młodzi ludzie w okresie dojrzewania angażują się w zachowania ryzykowne, np. nadużywają alkoholu, eksperymentują z narkotykami. Indywidualne cechy i właściwości młodych ludzi (wysoka potrzeba doznań, impulsywność, zaburzenia lękowe, poczucie bezradności) mogą zwiększać intensywność zachowań problemowych, ryzykownych i antyspołecznych oraz nasilać ich negatywne konsekwencje. Te grupy młodych ludzi, charakteryzujące się większą indywidualną podatnością na podejmowanie zachowań ryzykownych wymagają działań na poziomie profilaktyki selektywnej i wskazującej. Sytuacja młodych ludzi z grup zwiększonego ryzyka wymaga specjalnie dedykowanych oddziaływań edukacyjnych i profilaktycznych. Są to przede wszystkim programy nastawione na:
- motywowanie do zmiany ryzykownego zachowania (krótkie interwencje profilaktyczne),
- długoterminowe wspieranie młodzieży z grup ryzyka (mentoring),
- zwiększanie osobistych kompetencji u osób podatnych na zachowania ryzykowne ze względu na ich psychologiczną charakterystykę.