Syntetyczna informacja o programie
Nazwa programu: PROGRAM NAUKI ZACHOWANIA
- Grupa/grupy odbiorców programuUczniowie szkół podstawowych lub ponadpodstawowych przejawiający niewłaściwe zachowania szkolne z tendencją do pogłębiania się – uczniowie wymagający działań na poziomie profilaktyki selektywnej.Odbiorcami są także rodzice zaangażowani w proces wspierania ucznia.UWAGA! Program wymaga realizacji przez wszystkich nauczycieli uczących ucznia objętego Programem.
- Trenerzy programu – osoby uprawnione do szkolenia realizatorów
Zaświadczenie o uprawnieniach trenera Programu Nauki Zachowania wystawione przez NODN Sophia
Lista trenerów https://www.programnaukizachowania.pl/program-pnz/trenerzy - Wymagany czas trwania szkolenia przygotowującego do prowadzenia programu – dla realizatorów programuE-learning – 3 godz. dydaktyczne (dostępny na stronie www.programnaukizachowania.plTrening umiejętności – 20 godzinDwie superwizje – łącznie 10 godzin dydaktycznych onlineŁączni minimum 33 godziny dydaktyczneDopuszczalne modyfikacje
Treningi umiejętności mogą być realizowane zarówno w formie online jak i stacjonarnej. Dopuszczalny jest trening 28 godzinny – przy braku e-learningu. - Osoby przygotowane do prowadzenia programu – realizatorzy programu
| Nazwa grupy | Dokument potwierdzający |
| Absolwenci szkoleń prowadzonych przez autorów | Zaświadczenia NODN sophia |
Dopuszczalne modyfikacje (odnoszące się do rozszerzania grupy realizatorów)
| Nazwa grupy | Dokument potwierdzający |
| Nauczyciele po elearningu zatrudnieni w szkole w której przeprowadzono trening umiejętności mogą realizować program przy wsparciu absolwentów z uprawnieniami | Zaświadczenie z udziału w e-learningu |
- Wymagany czas trwania programu
| Dzieci/Młodzież | Rodzice/Opiekunowie | Nauczyciele/Wychowawcy |
| Ok. 6 tygodni | Ok. 6 tygodni | Ok. 6 tygodni |
- Dopuszczalne modyfikacjie
| Dzieci/Młodzież | Rodzice/Opiekunowie | Nauczyciele/Wychowawcy |
| W zależnosci od potrzeb | W szczególnych przypadkach inni opiekunowie |
Poziom rekomendacji
Program został oceniony jako spełniajacy standardy poziomu II
Grupa docelowa
Uczniowie szkół podstawowych, gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych, którzy mają narastające problemy z zachowaniem się w szkole (np. spóźnienia na lekcje, nieprzygotowanie do zajęć, brak prac domowych).
Cele programu
Cel główny:
- ograniczenie liczby i częstości występowania niewłaściwych zachowań wybranych uczniów szkole oraz powstrzymanie u tych uczniów procesu utrwalania się i rozwoju zachowań problemowych.
Cele szczegółowe:
- opanowanie przez ucznia konkretnych umiejętności, dostosowanych do jego indywidualnych potrzeb, służących ograniczeniu zachowań destrukcyjnych w klasie i wzmacnianiu zachowań pożądanych;
- rozwój odpowiedzialności i świadomości ucznia – rozwijanie poczucia odpowiedzialności za swoje zachowanie i jego konsekwencje;
- kształtowanie pozytywnych więzi społecznych u uczniów z trudnościami w zachowaniu.
Założenia
Uczniowie, którzy w szkole mają problemy z zachowaniem, np. nie są przygotowani do lekcji, spóźniają się, przeszkadzają na lekcjach, nie przynoszą przyborów, używają wulgaryzmów i mają obniżoną motywację do nauki, znajdują się w grupie podwyższonego ryzyka rozwoju w przyszłości zachowań ryzykownych takich, jak używanie substancji psychoaktywnych, stosowanie przemocy, przestępstwa i wykroczenia, ryzykowne zachowania seksualne (Jessor i wsp. 1985, Loeber i wsp. 1998). Demonstrowane przez nich zachowania w szkole w większości nie są objawem zaburzeń, tylko wyrazem potrzeby zwrócenia na siebie uwagi. (Dreikurs, Grunwald, Pepper, 1998). Jednak nieprawidłowe wypełnianie obowiązków szkolnych przez uczniów ogranicza jego pozytywny rozwój i zdobywanie wiedzy na dalszych etapach nauki. Zachowania uczniów, które zakłócają przebieg lekcji często spotykają się z niekonstruktywnymi sposobami reagowania na nie przez nauczycieli. Brak tego typu umiejętności nauczycieli przyczynia się do ich utrwalania tych zachowań. Program Naprawy Zachowania powstał z myślą o podniesieniu skuteczności działań w szkole wobec uczniów demonstrujących problemy w zachowaniu.
Prace nad programem rozpoczęły się na podstawie książki: Przeciwdziałanie niepożądanych zachowaniom w szkole. Program poprawy wzorców zachowania autorstwa Deanne A. Crone, Roberta H. Hornera i Leanne S. Hawken (2009). Z biegiem czasu założenia programu, które głownie opierały się na koncepcji behawioralnej zostały rozbudowane o koncepcje pozytywnego rozwoju dzieci i młodzieży. Program odwołuje się do następujących koncepcji, teorii i modeli:
- Model rozwoju społecznego (Hawikns, Weis, 1985), który analizuje przyczyny występowania zachowań antyspołecznych dzieci i młodzieży z perspektywy braku rozwoju pozytywnych więzi społecznych w rodzinie, szkole i grupie rówieśniczej.
- Koncepcja pozytywnego rozwoju dzieci i młodzieży (Lener, Von Eye, Lerner, Lewin-Bizan, Bowers, 2010), która zwraca szczególną uwagę na pięć kluczowych cech świadczących o pozytywnym rozwoju ( pięć „c” – od nazw pięciu cech zaczynających się na literę „c” w języku angielskim,). Należą do nich:
- umiejętności życiowe (ang. competence), np. rozwiązywanie konfliktów, podejmowanie decyzji,
- pozytywny stosunek do siebie (ang. confidence), np. przekonanie o własnej wartości i sprawczości,
- więzi łączące młodego człowieka z najbliższym jego otoczeniem społecznym (ang. connection), np. więzi z rodziną, ze szkołą i innymi instytucjami,
- stan rozwoju moralnego (ang. character) np. zinternalizowanie wartości i norm społecznych,
- standardów dobrego zachowania,
- postawy wobec innych ludzi (ang. caring) np. rozwój życzliwości, empatii i szacunku dla innych.
Młody człowiek, który posiada tych pięć ww. atrybutów mniej angażuje się w zachowania problemowe a w większym stopniu w życie swojej rodziny i kontakty społeczne.
- Teoria społecznego uczenia się (Bandura, 1977), która podkreśla znaczenie nauki i utrwalaniu nowych zachowań przez dzieci i młodzież, a także procesu modelowania tych zachowań przez ważne i atrakcyjne dla nich osoby (rodziców, opiekunowie, nauczyciele, rówieśnicy itd.).
- Teoria oczekiwanej wartości (Atkinson, 1964), która wskazuje na rolę praktyk wychowawczych w realizowaniu nieuświadamianej przez dziecko potrzeby odniesienia sukcesu. Doświadczenie sukcesu jest związane poczuciem dumy i nieunikaniem podejmowania nowych wyzwań.
- Teoria społecznego uczenia się (Rotter, 1954), która kładzie nacisk na rozwijanie przez dorosłych
przeświadczenia wśród dzieci i młodzieży, że odniesione przez nich sukcesy czy otrzymane pochwały nie są przypadkowe lecz związane z ich własnym zachowaniem i włożonym w nie wysiłkiem.
- Teoria atrybucji przyczynowej (Weiner, 1985), która koncentruje się na sposobach interpretowania i zrozumienia przez jednostkę reakcji innych na jej własne zachowanie, co w konsekwencji ma wpływ na jej reakcje i dalsze działania.
Ponadto program Nauki poprawy zachowania w swoich założeniach odwołuje się do wyników badań nad skutecznością uczenia się (Hattie, 2011), które wskazują, że najistotniejszymi czynnikami sprzyjającymi nauce są samocena ucznia, bieżąca ewaluacja postępów ucznia oraz jakość relacji nauczyciel – uczeń.
Bibliografia:
- Atkinson J. W., An introduction to motivation,Van Nostran, Princeton NJ 1964
- Bandura A., Social learning theory, Prentice Hall, Englewood Cliffs NJ 1977
- Crone Deanne A., Horner Robert H., Hawken Leanne S., Przeciwdziałanie niepożądanym zachowaniom w szkole. Program poprawy wzorców zachowania, PARPAMEDIA, Warszawa 2009
- Dreikurs, R., Grunwald B.B, Pepper F.C., Maintaining Sanity in the Classroom: Classroom Management Technique, 2 nd ed., Tazlor and Francis, New York 1998.
- Hawkins D., Weis J., The social development model: an integrated approach to delinquency prevention, “Journal of Primary Prevention”, 6(2), 73-97, 1985.
- Hattie J., Visible Learning for Teachers: Maximizing Impact on Learning, Routedge, 2011.
- Instytut Badań Edukacyjnych, Liczą się nauczyciele. Raport o stanie edukacji 2013, IBE, Warszawa 2014.
- Jessor R., Van Den Bos J., Vanderryn J., Costa F., Turbin M., Protective factors in adolescent problem behavior: moderator effects and developmental chang, “Developmental Psychology”, 31(6), 923-933, 1995.
- Lerner R., Von Eye A., Lerner J., Lewin-Bizan S., Bowers E., Special Issue . Introduction: the meaning and measurement of thriving: a view of the issues, “Journal of Youth and Adolescence”, 39; 707-719, 2010.
- Loeber R., Farrington D.P., Stouthamer-Loeber M., Van Kammen W.B., Multiple risk factors for multiproblem boys: Co-occurrence of delinquency, substance use, attention deficit, conduct problems, physical aggression, covert behavior, depressed mood, and shy/withdrawn behavior, (w:) Jessor R. (red.) New perspective on adolescents risk behavior, Cambridge University Press, 90-149, 1998.
- Rotter J., Social learning and clinical psychology, Prentice-Hal, Englewood Cliffs, NJ 1954.
- Weiner B., An attributional theory of achievement motivation and emotion, “Psychological Review”, Vol 92(4), Oct 1985, 548-573, 1985.
Opis programu
Program Naprawy zachowania składa się z trzech modułów:
Moduł I – wprowadzenie ucznia do programu. Na ten moduł składa się:
- zgłoszenie, dokonane przez pracownika szkoły, rodzica lub samego ucznia, oraz kwalifikacja ucznia do programu,
- rozmowa motywująca z uczniem i ustalenie z nim celów związanych ze zmianą jego zachowania,
- rozmowa z rodzicem na zaproszenie ucznia, której celem jest włączenie rodzica do pracy nad zmianą zachowania jego dziecka.
Moduł II – dzień ucznia w programie. Na ten moduł składają się:
- informacje zwrotne od nauczycieli na temat postępów w realizacji ustalonych celów zmiany zachowania ucznia w trakcie zajęć lekcyjnych,
- rozmowa podsumowująca dzień, której celem jest omówienie postępów ucznia w ciągu minionego dnia oraz w przypadku takiej potrzeby uczenie nowych umiejętności.
Moduł III – ewaluacja postępów. Na ten moduł składa się:
- raport postępów dziennych związanych z realizacją zakładanych celów,
- omówienie tygodniowe, którego celem jest zebranie informacji pozwalających podjąć decyzję o pozostawieniu ucznia w programie albo w jaki sposób zmodyfikować cele, by lepiej były dostoswane do aktualnych jego możliwości,
- podsumowanie kwartalne, które stanowi informację dla społeczności szkolnej o przebiegu i realizacji programu (liczba uczniów objętych programem, postępy uczniów, skuteczność oddziaływań, wpływ na atmosferę w szkole, wspólna refleksja nad tym, co się sprawdza, a co nie).
Podczas prowadzenia rozmów z uczniami nauczyciele korzystają z pytań sokratejskich i technik coachingowych. Zastosowanie tych technik umożliwia uczniom przyjmowanie odpowiedzialności za swoje postępowanie poprzez samodzielne poszukiwanie rozwiązań, analizowanie możliwych konsekwencji dokonywanych wyborów oraz ich doświadczanie. Działania podejmowane w programie służą również wzmacnianiu więzi między uczniem a nauczycielem, który poprzez częste z nim kontakty i rozmowy oraz akcentowaniu jego postępów, przyjmuje rolę mentora. Istotnym też elementem programu jest rozwijanie współpracy między dorosłymi (nauczyciele, rodzice) na rzecz wspierania pozytywnych zmian zachodzących w zachowaniu ucznia.
Standardy realizacji
Proces wprowadzania Programu Nauki Zachowania do szkoły składa się z czterech etapów:
- szkolenia realizatorów, które prezentuje filozofię, założenia, przebieg programu i potrzebne do jego realizacji umiejętności. Szkolenie to jest prowadzone dla całych rad pedagogicznych lub dla grup zainteresowanych nauczycieli z różnych szkól. Trwa ono 10 godzin dydaktycznych dla wybranych nauczycieli ze szkół lub dla 60% nauczycieli danej szkoły i jest realizowane w postaci jednodniowego warsztatu.
- treningu nastawionego na rozwój umiejętności praktycznych przeznaczonego dla wybranych nauczycieli. Nauczyciele uczą się takich umiejętności jak: wzmacniania i rozwijania poczucia własnej wartości uczniów, prowadzenia rozmów motywujących do zmiany zachowania, przekazywania konstruktywnej informacji zwrotnej, wykorzystywania pytań motywujących (pytań sokratejskich), prowadzenia rozmów i zajęć edukacyjnych, których celem jest motywowanie i wspieranie rodziców uczniów objętych programem, budowania współpracy w gronie pedagogicznym. Czas trwania treningu 25-30 godzin dydaktycznych realizowanych w dwu-trzydniowym bloku warsztatowym.
- konsultacji dla realizatorów w trakcie realizacji programu w szkole. Konsultacje obejmują obserwacje działań nauczycieli, analizę przyjętych przez nich rozwiązań oraz wspólne opracowanie strategii postępowania. Czas przeznaczony na indywidulane konsultacje jest dostosowany do potrzeb szkoły.
- forum liderów – cykliczne spotkania szkoleniowe liderów programu, którzy koordynują i realizują program w szkołach. Spotkania te służą wymianie doświadczeń i rozwijaniu umiejętności (spotkanie w formie warsztatu trwa dwa dni).
W celu utrzymania jakości realizacji programu i wzajemnych kontaktów między realizatorami stworzono stronę internetową programu www.programnaukizachowania.pl, na której sa umieszczone materiały, informacje oraz filmy szkoleniowe.
Dowody jakości programu
W ramach ewaluacji formatywnej przeprowadzonej w dwóch etapach z wykorzystaniem jakościowych metod zbierania danych (wywiady telefoniczne z szkolnymi koordynatorami programu, analiza pola sił) uzyskano informacje na temat:
- zachowań, które kwalifikują uczniów do udziału w programie – respondenci wskazali na następujące zachowania: przeszkadzanie na lekcji, wagary, agresja,
- sposobów podejmowania decyzji o przystąpieniu do programu – zidentyfikowano różne sposoby i różne grupy włączone w podejmowanie tej decyzji np. zgłoszenie ucznia przez zespół wychowawczy, zgłoszenie przez rodziców,
- działań podejmowanych w programie – zwrócenie uwagi przez respondentów na trudności nauczycieli związane z zaprzestaniem udzielania negatywnych ocen dotyczących niepożądanych zachowań uczniów na rzecz informacji wskazujących sposoby ich zmiany,
- opinii uczniów o programie – zdaniem respondentów uczniowie objęci programem są zadowoleni. Zwrócono też uwagę na przypadki poprawy zachowania wszystkich uczniów w klasach, w których uczeń albo kilkoro uczniów uczestniczyło w programie,
- opinii rodziców i nauczycieli – zarówno opinie rodziców jak nauczycieli są pozytywne – obserwują pożądane zmiany zachowania u dzieci,
- wpływu programu na życie szkoły – mimo obciążeń nauczycieli związanych z pracą w programie wskazują oni na jego pozytywne efekty, takie jak: częstsze kontakty z rodzicami uczniów, którzy biorą udział w programie, indywidualizacja pracy z uczniami, lepsza współpraca miedzy nauczycielami, większa kontrola nauczycieli nad problemami wychowawczymi,
- czynników sprzyjających i utrudniających realizację programu – wśród czynników pozytywnie wpływających wymieniono: wykorzystanie wiedzy i umiejętności zdobytych podczas szkoleń dla realizatorów, zaangażowanie dyrekcji i nauczycieli, współpraca w gronie pedagogicznym, nowatorski charakter programu; wśród czynników utrudniających: opór nauczycieli, brak zainteresowania ze strony rodziców, traktowanie udziału w programie przez uczniów jako kary.
Uzyskane wyniki wskazały, że Program Nauki Zachowania przyczynia się do pożądanej zmiany zachowania uczniów i poprawy ich poczucia bezpieczeństwa emocjonalnego. Uwzględniono wyniki ewaluacji dotyczące oceny szkoleń poprzez dostosowanie tematyki i zakresu szkoleń i wsparcia dla nauczycieli do zgłaszanych przez nich potrzeb.
Źródło: Kwestionariusz aplikacyjny Programu Nauki Zachowania złożony do systemu rekomendacji (2015)
Więcej informacji na temat programu
Więcej informacji na temat Programu Nauki Zachowania można znaleźć w publikacjach:
- Salamon–Bobińska K., Bobula S., Karaszewski N., Rządzki J., Program Nauki Zachowania (PNZ), „Remedium”, Listopad (str. 1–5), 2015.
- Karaszewski N., Polityka szkoły w uczeniu i wzmacnianiu pozytywnych zachowań uczniów, Program Nauki Zachowania (PNZ), „Remedium”, Listopad (str. 6–10), 2015.
- Bobula S., Cztery filary poczucia własnej wartości, „Remedium” (11–13), 2015.
- Kołodziejczyk J., Zarządzanie Programem Nauki Zachowania w szkole, „Remedium”, 12(272), 5-6, 2015.
- Karaszewski N., Kierowanie klasą, czyli ład i harmonia w klasie -cz. 1, „Remedium”, 12(272), 7-9, 2015.
- Rządzki J., Pytania jako metoda wprowadzania zmiany zachowania, „Remedium”, 12(272), 10-12, 2015.
- Rządzki J., O pułapkach komplementów i zaletach uważności cz. 1, „Remedium”, 1(273), 4-5, 2016.
- Karaszewski N., Kierowanie klasą, czyli ład i harmonia w klasie, cz. 2, „Remedium”, 1(273), 6-9, 2016.
- Bobula S., Rola rodziców w zmianie zachowania ucznia w szkole, „Remedium”, 1(273), 10-12, 2016.
- Karaszewski N., Kiedy nic nie działa. Cz.1 i 2, „Remedium”, (luty i marzec), 2016.
Dane kontaktowe
Niepubliczny Ośrodek Doskonalenia Nauczycieli SOPHIA
ul. Konstytucji 3 Maja 23/4
27-200 Starachowice
tel: 601 934 558
http://www.programnaukizachowania.pl/