WSPÓLNE KROKI W CYBERŚWIECIE

Osoby przygotowane do prowadzenia programu – realizatorzy programu:

Wymagany czas trwania programu

Program został oceniony jako spełniający standardy poziomu II

DOBRA PRAKTYKA

Uczniowie klas III szkół podstawowych, rodzice (opiekunowie prawni) uczniów klas III biorących udział w programie

Celem głównym programu profilaktycznego „Wspólne kroki w Cyberświecie” jest ukształtowanie wśród dzieci wiedzy i umiejętności, które sprzyjają bezpiecznemu korzystaniu z Internetu i innych mediów elektronicznych, a także chronią przed problemowym korzystaniem z tych mediów.

Cele szczegółowe dotyczące dzieci:

Cel szczegółowy 1

Wzmocnienie umiejętności psychospołecznych w obszarze zarządzania swoimi emocjami (wymiar emocjonalny).

Cel szczegółowy 2

Wzmocnienie umiejętności w obszarze komunikowania się z innymi ludźmi i budowania relacji – bezpośrednio oraz za pośrednictwem Internetu i innych mediów elektronicznych (wymiar społeczny).

Cel szczegółowy 3

Zwiększenie wiedzy i umiejętności w zakresie bezpiecznego korzystania z Internetu i innych mediów elektronicznych (wymiar poznawczy i behawioralny).

Cel szczegółowy 4

Zwiększenie wiedzy na temat zagrożeń wiążących się z korzystaniem z Internetu i innych mediów elektronicznych, w tym: cyberprzemocy, mowy nienawiści („hejtowania”) i innych zachowań antyspołecznych w sieci (wymiar poznawczy).

Cele szczegółowe dotyczące rodziców (opiekunów prawnych):

Cel szczegółowy 1

Zwiększenie wiedzy i umiejętności w zakresie wzmacniania pozytywnych więzi z dziećmi (wymiar poznawczy i behawioralny).

Cel szczegółowy 2

Zwiększenie wiedzy i umiejętności w zakresie konstruktywnego wspierania dzieci w realizacji celów rozwojowych (wymiar poznawczy i behawioralny).

Cel szczegółowy 3

Zwiększenie wiedzy i umiejętności w zakresie wyznaczania zasad i ich przestrzegania w relacjach z dziećmi, w tym zasad korzystania z mediów elektronicznych (wymiar poznawczy i behawioralny).

Cel szczegółowy 4

Zwiększenie wiedzy na temat bezpiecznego korzystania przez dzieci z Internetu i innych mediów elektronicznych (wymiar poznawczy).

Program jest propozycją działań z zakresu profilaktyki uniwersalnej. Działania odwołują się do profilaktyki pozytywnej skoncentrowanej na rozwijaniu wiedzy i umiejętności dzieci, co służy ich rozwojowi a przez to zapobiega występowaniu negatywnych zjawisk.

Zadaniem programu jest wzmacnianie następujących czynników chroniących:  

Program ma jednocześnie redukować następujące czynniki ryzyka:

Program „Wspólne kroki w Cyberświecie” opiera się na następujących wiodących strategiach profilaktycznych:

Program opiera się także na następujących uzupełniających strategiach profilaktycznych:

Program „Wspólne kroki w cyberświecie” składa się z jednego spotkania wprowadzającego z rodzicami/opiekunami, dziesięciu cotygodniowych zajęć z dziećmi oraz spotkania podsumowującego, w którym uczestniczą dzieci wraz z ich rodzicami/opiekunami (w godzinach pozalekcyjnych, które umożliwią rodzicom i opiekunom wzięcie udziału w spotkaniu). Łącznie to 14,5 godz. zajęć (w tym 11 godz. z uczniami, półgodzinne spotkanie z rodzicami/opiekunami i trzygodzinne spotkanie podsumowujące z uczniami i ich rodzicami/opiekunami).

Cały program składający się z dziesięciu zajęć podzielony został na trzy bloki tematyczne. Pierwszy blok zawiera cztery zajęcia dotyczące zasad korzystania z cyberprzestrzeni (netykieta, wirusy, zasady bezpiecznego korzystania z Internetu itp.). Drugi blok (cztery zajęcia) koncentruje się na kształtowaniu umiejętności emocjonalnych, psychospołecznych uczniów przydatnych w życiu „realnym” i „wirtualnym” (emocje, zasady komunikacji, techniki relaksacyjne itp.). Trzeci blok składa się z dwóch zajęć i dotyczy z jednej strony specyficznych zagrożeń internetowych (cyberprzemoc), a z drugiej świata aktywności pozainternetowych, które są naturalną „alternatywą” dla świata nowych mediów.

Ważnymi elementami programu są: blog klasowy prowadzony wspólnie przez uczniów i nauczyciela w trakcie realizacji programu, zadania domowe do wspólnego wykonania przez dzieci i ich rodziców/opiekunów oraz gra terenowa organizowana na zakończenie realizacji programu, w której udział biorą uczniowie i ich rodzice.   

Program opiera się na profilaktyce skoncentrowanej na kształtowaniu umiejętności życiowych uczniów i rozwijaniu kompetencji wychowawczych rodziców. Scenariusze zajęć zawarte w programie opierają się na założeniach kształcenia eksperymentalnego Davida Kolba, dzięki temu realizowane w ramach programu działania wzmacniają aktywne uczestnictwo dzieci w zajęciach i ułatwiają przyswajanie przez nie wiedzy. Podczas zajęć z uczniami wykorzystywane są aktywne techniki pracy z grupą z  wykorzystaniem miedzy innymi takich form, jak praca na forum, burza mózgów, prace w podgrupach zadaniowych, gry i zabawy ruchowe.  

Realizatorzy, przed rozpoczęciem wdrażania programu, uczestniczą w pięciogodzinnym szkoleniu przygotowującym ich do przeprowadzenia „Wspólnych kroków w Cyberświecie”. Podczas realizacji programu wykorzystywany jest specjalnie opracowany pakiet edukacyjny dla realizatorów, uczniów i rodziców. Prowadzący zajęcia otrzymują „Podręcznik realizatora” wraz z „Kartami pracy”. Uczniowie podczas zajęć korzystają z broszury „Wspólne kroki w Cyberświecie. Materiały edukacyjne dla dzieci”. Z kolei rodzice/opiekunowie otrzymują „Poradnik dla rodziców i opiekunów” zawierający praktyczne  wskazówki dotyczące wychowania dzieci w świecie nowych mediów.

Realizatorem programu może zostać nauczyciel, pedagog lub psycholog pracujący z dziećmi z klas III szkół podstawowych, który weźmie udział w szkoleniu przygotowującym do realizacji programu.  Szkolenie dla pierwszorazowych realizatorów programu „Wspólne kroki w Cyberświecie” ma charakter wykładowo-warsztatowy. Czas trwania: 5 x 60 minut.

Wyniki badań ewaluacyjnych z lat 2017-2021 wskazały na pozytywny (zgodny z oczekiwaniem) wpływ programu „Wspólne kroki w Cyberświecie” na funkcjonowanie emocjonalne i psychospołeczne uczniów w klasie szkolnej. Kierunek zmian w grupie objętej programem względem grupy porównawczej świadczy o tym, że program poprawia takie aspekty psychospołecznego funkcjonowania uczniów jak aktywność na lekcjach, komunikowanie swoich emocji i oczekiwań, udzielanie pomocy, współpraca z rówieśnikami oraz rozwiązywanie konfliktów. Z drugiej strony ogranicza zachowania, które mogą być źródłem trudności (dokuczanie, brak zrozumienia dla potrzeb kolegów/koleżanek).

Zgodnie z oczekiwaniami, udział w programie „Wspólne kroki w Cyberświecie” wpłynął pozytywnie na wiedzę uczniów, która sprzyja bezpiecznemu korzystaniu z Internetu.

Udział uczniów w programie przynosi także pozytywne efekty w postaci wpływu na niektóre praktyki rodzicielskie związane z korzystaniem przez dzieci z Internetu np. ustalenie zasad, rozmowa o zagrożeniach, sprawdzanie co dziecko ogląda lub w co gra.

Publikacje w czasopismach recenzowanych:

1. Ostaszewski K., Pisarska A., Sochocka K., Sochocki M. J., Van Laere K., Skuteczność programu edukacji medialnej dla dzieci w wieku wczesnoszkolnym, „Edukacja” 2020, 3(154), 6–22.

2. Walczak B., Sochocki M. J., Program profilaktyki nadużywania Internetu i mediów elektronicznych: komunikat z badań ewaluacyjnych, „Problemy Wczesnej Edukacji”, 53(2), 2021, s. 78–90.

Inne materiały:

3. Dobre praktyki, dostępne na: https://madraochrona.pl/aktualnosci/dobre-praktyki/ [dostęp: 08.09.2022]

4. Sochocki M. J., „Wspólne kroki w Cyberświecie” – przykład wykorzystania ewaluacji formatywnej i procesu oraz prezentacja wybranych wyników ewaluacji konkluzywnej, prezentacja podczas VII Ogólnopolskiej Konferencji „Narkotyki – Alkohol. Polityka, Nauka i Praktyka.”, 20-22 października 2020 r. (Sesja problemowa 4 – Druga fala ewaluacji), dostępne na: https://youtu.be/RpxA_F_D77c?t=166  [dostęp: 08.09.2022].

5. Strona internetowa programu: www.wspolnekroki.pl

Nazwa: Krajowe Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom

Ulica: Dereniowa 52/54

Kod: 02-776 Miasto: Warszawa

Imię i nazwisko: Danuta Muszyńska
Tel.: 505 055 674 Fax: 22 649 66 79 E-mail: danuta.muszynska@kcpu.gov.pl